Bitkilerin Daha Çok Tanınmasını İstiyoruz – Karaköy Mono

20 cilt olması planlanan Resimli Türkiye Projesi, ülkemizin bitki yapısının ne kadar zengin olduğunu gösterip bir kere daha ne kadar güzel bir coğrafyada yaşadığımızı hatırlatıyor. Bu önemli projenin ekibinde yer alan bitki ressamlarından Nihan Şişli projeden ve yaptığı işi anlatıyor.

 

Siz benim tanıştığım ilk bitki ressamısınız. Eğitim hayatınızın nasıl etkisi oldu bu mesleğe?

Mimar Sinan Üniversitesi, Endüstriyel Tasarım Bölümü mezunuyum. Okula ilk girdiğimde bu bölümün kendime pek uygun bir bölüm olmadığını hissetmiştim. Ben çizim yapmak, resim yapmak istiyordum hep ve bu bölüm başta çok teknik gelmişti, ama daha sonra yaptığım işlerde tasarım altyapısının bana çok katkısının olduğunu gördüm. Özellikle bitki ressamlığımda… Bitkilere bir tasarımcı gözüyle bakmak, bitkilerin yapısını algılamakta faydalı ve kolaylaştırıcı oluyor.

Nereden aklınıza geldi böyle bir iş?

İlk olarak Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nde bitki ressamlığı ile ilgili bir atölyeye rastladım. Bu beni çok mutlu etmişti, konu ilgimi çekiyordu ancak Türkiye’de karşıma çıkabileceği aklıma gelmemişti. İlk eğitim aldığım kişi önemli bir bitki ressamı olan Işık Güner’di. Daha sonra aynı şekilde birkaç atölye çalışmasına daha katıldım. Çizim altyapım, sevgim ve hevesim olduğu için bu atölyelere devam ederek kendimi bu alanda geliştirdim.

İlerleyen zamanda Resimli Türkiye Florası projesine katıldım, bu sayede bu işi meslek edindim ve profesyonelce çizim yapmaya başladım. Ayrıca yeni nesil bitki ressamı hocalarındanım. Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nde ve kendi atölyemde dersler veriyorum. Bir yandan öğretirken, bir yandan da Hülya Korkmaz ile eğitimime devam ediyorum.

Önemli bir kaynak olan Resimli Türkiye Florası kitabında ismi olan bir çizersiniz. Bu süreç nasıl gelişti?

20 ciltlik bu eserin birincisi Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’ndan çıktı, ikincisi de çıkmak üzere. İlk cilt giriş kitabı olduğu için bizim çizimlerimiz yer almıyor. Değerli botanik hocalarımız ile eşleşerek, işbirliğiyle konumuz olan bitkileri bilimsel olarak doğru şekilde çiziyoruz. Bitkiyi gerekli tüm detayları ile anlatıyoruz. Bu süreçte bitkinin metnini yazan hocamız bize bitkinin canlı örneğini ya da bitkinin preslenmiş, yani herbaryum halini temin ediyor. Bizi yönlendiriyor ve sonunda çizimlerimizin bilimsel doğruluğunu onaylıyor. Daha sonra sanat editörlerimiz Işık Güner ve Gülnur Ekşi sanatsal onay veriyorlar. Tüm ciltlerin toplamında Türkiye’nin bütün bitkilerin çizimlerinin ve metinlerinin yer alması hedefleniyor.

Örneğin bir ağaç türü çalışıyorsak, o ağaca ait sürgün, yaprak, varsa dişi ve erkek çiçekleri, meyve hali, kozalak pulu, tohumu ya da o bitkinin ayırt edici özelliği neyse onu çiziyoruz. Ayrıca ağacın genel görüntüsünü çiziyoruz.

Teknoloji artık çok ilerledi. Fotoğraf makineleri çok detaylı fotoğraflar çekebiliyor. Neden hâlâ bitki ressamlığı var?

En sık karşılaştığımız sorulardan biri bu. Evet teknoloji çok ilerledi, bilgisayar programları var, çok iyi fotoğraf makineleri var, yine de bir fotoğrafa baktığımız zaman bu bize yetmiyor. Bitkinin boyutunu, gerçek rengini ve dokusunu fotoğraf çıktısında anlamamız zor. Biz bir bitkiyi en iyi anlatacak biçimde, yorum katlamadan, birebir çiziyoruz. Tüm vurgulanması gereken detaylarını, ayırt edici özelliklerini aktarıyoruz kâğıda. Kompozisyonumuza gerekli bütün parçaları yerleştiriyoruz. Bu bizim kendi gözlemimize de dayanabilir ama Resimli Türkiye Florası gibi bir projede çalışıyorsak o bitkinin uzmanları yazar hocalarımız yönlendirmeleri çok önemli.

 

Türkiye’de Kaybolan Bitki Sayısı Artıyor

Türkiye bitki örtüsü bakımından zengin mi? Bu konu hakkında daha önce çalışmalar yapılmış mı?

Türkiye bitki çeşitliliği ve endemik açısından çok zengin. 10 binin üzerinde bitki çeşidi var. Bir yandan yeni bitki türleri keşfediliyor, bir yandan tehlike altında ve kaybolan bitki sayısı artıyor. Aslında yaptığımız şey bir döneme bakış atarak o dönemin bitkilerini çizmek.

Türkiye florası daha önce Latince ve İngilizce olmak üzere iki kere yazılmış. Bu eserlerin ilki 19. yüzyılda Boissier tarafından yazılan 6 ciltlik Flora Orientalis (Şark Florası); diğeri 20. yüzyılda Davis tarafından yazılan 10 ciltlik Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Türkiye ve Doğu Ege Adaları Florası).

Türkçe yayımlanmayan bu kitaplar Resimli Türkiye Florası’nın yazılmasına bir altyapı oluşturuyor ve olanak sağlıyor. Resimli Türkiye Florası’nın bir özelliği de tüm bitkilere Türkçe isimler verilmesi.

Arazi çalışmalarınız oluyor mu?

Evet bitkinin uzmanı hocalarımız ile arazi çalışmalarına katılarak kendi ortamında eskiz yapma şansımız oluyor.

Malzeme olarak ne kullanıyorsunuz çizimlerde?

Karakalem ile eskizler çizerek başlıyoruz bir resme. Daha sonra kullanacağımız tekniğe göre eskizler yapıyoruz. Tekniklerimiz mürekkepli kalemle yapılan teknik çizim ya da suluboya. Dünyada da genellikle bitki ressamlığında bu teknikler uygulanıyor. Guaj ya da renkli boya kalemleri ile çalışanlar da var ama bizim kullandığımız bu iki teknik en sık kullanılanı. Suluboyayı mutlaka canlı bitkiden çalışmamız gerekiyor. Teknik çizim yapacağımız zaman preslenmiş bitki kullanabiliyoruz.

Ben de bitki ressamı olmak istiyorum diyen biri için siz ne yapabilirsiniz?

Kadıköy’de bulanan atölyemde ve Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nde yeni başlayanlar ya da daha ileri seviyeler için ders veriyorum. Atölyelere katılmak isteyenler www.nihansisli.com sitesinden iletişime geçebilirler.

Bitki ressamlığı atölyelerine çok çeşitli insanlar geliyor. Çok iyi çizim yapan ressamlar da katılıyor, eline çizim anlamında kalem almamış ama bitkilere ve doğaya meraklı olduğu için gelenler de oluyor.

Ne kadar sürüyor bu eğitimler?

Bir iki günlük giriş eğitimlerinin yanı sıra yoğunlaştırılmış eğitimler de veriyoruz. Kendisini adamak isteyenler içinse senelerce sürecek bir eğitim. Bir kişinin ilerleyebilmesi için kilometre yapması gerekiyor aslında, pratik yaptıkça yol alıyoruz. Öğrencinin bitkileri ve çizim yapmayı sevmesi, yüksek motivasyonu ve sabırlı olması başlangıçta yeterli.

Türkiye’de yok olmakta olan çok bitki türü var mı?

Ben botanikçi değilim, bu konuda bilimsel veriler veremem ama maalesef tehdit altında olan çok fazla tür var. Tamamen kaybolan türler, neslinin doğada tükenme riskinin aşırı derecede yüksek olduğu kabul edilen kritik türler, tehlikede ve duyarlı türler bulunmakta. Umuyorum ki bizler bitkileri resmettikçe bitkilerin halk tarafından tanınmasında ve bu konuda farkındalık sağlanmasında bir katkımız olur.

Bugüne kadar kaç bitki çizimi yapmışsındır?

Resimli Türkiye Florası için ağaç genel görüntüleri ile beraber 30’a yakın çizim yaptım. Onun haricinde kendim için yaptığım çalışmalarım da bulunuyor.

Kaç ressam çalışıyor bu proje için?

Aramıza yeni katılan arkadaşlar ile yaklaşık 60 civarı ressam çalışıyor bu proje için. Bunun haricinde pek çok bitki ressamı üretmeye ve yetişmeye devam ediyor.