Bu haftaki sayımızda çıkan “Pursuit of Happiness” adlı öykü Ernest Hemingway’in Scribner Yayınevi tarafından bu yıl yayımlanacak olan “Yaşlı Adam ve Deniz” kitabının yeni baskısına dahil edilecek. Bize bu öykünün neden hiç yayımlanmadığını ve nasıl keşfedildiğini (ya da yeniden keşfedildiğini) anlatır mısınız?
Öykü Boston’da bulunan John F. Kennedy Kütüphanesi ve Müzesindeki Ernest Hemingway Koleksiyonunun bir parçasıdır. Bu koleksiyon büyükbabamın müsveddeleri ve yazılarını içeren en önemli kaynak havuzudur. “Yaşlı Adam ve Deniz” kitabının yeni Hemingway Kitaplığı baskısını hazırlarken, bu zengin arşivdeki müsveddeleri, mektupları ve fotoğrafları, büyükbabamın teknesi Pilar’ın balık avı günlüklerini ve Kennedy Kütüphanesindeki diğer malzemeyi metin arşivcisi Stacey Chandler ve meslektaşlarının yardımıyla titizlikle inceledim. Öykü daktilo ile yazılmış ve Hemingway’in eliyle yaptığı düzeltmelerin bulunduğu tek bir müsvedde halindeydi. Şaşırdım ve heyecanlandım ve bunun yeni baskıya harika bir ilave olacağını düşündüm. Müsveddenin diğer bir kopyası Princeton Üniversitesindeki Scribner Arşivinde bulunuyor. Büyükbabam hakkında önemli bir biyografi yazmış olan Carlos Baker’ın yazıları arasından çıkmış. Baker’ın bunu ne zaman elde ettiğine ve bunun Hemingway’in ölümünden sonra mı olduğuna dair bir bilgi yok, ama ben bunun onun ölümünden sonra gerçekleşmiş olduğu kanısındayım. İkinci Dünya Savaşı ile ilgili birkaç otobiyografik öyküyle birlikte yayımlanmamış olan az sayıdaki Hemingway öykülerinden biri. Neden bu kadar az ilgi çektiğini anlayamıyorum; bu öykü büyükbabamın kişisel yazıları içinde bulunan yayımlanmamış malzemeler arasında bir mücevher. 
Bu otobiyografik bir öykü: anlatıcıdan “Ernest” ve “Hemingway” diye bahsediliyor ve bu kişi “Bay Josie” – Hemingway’in Küba’da birlikte balık tuttuğu arkadaşı Joe Russel için kullandığı hitap – ve onun ikinci kaptanı Carlos Guttiérez ile bir balık avına çıkıyor. Size, bu öykünün kurmaca olduğunu ve anı olmadığını düşündüren nedir?
Aslında bunu kurmaca ya da kurmaca-dışı olarak sınıflandırmakta güçlük çekiyorum, çünkü öykünün çoğu otobiyografik, ama bunun kurmaca olduğunu düşünmeyi tercih ediyorum. Ustalıkla işlenmiş ve okunduğunda kısa bir kurmaca eser olduğu hissini veriyor. Büyükbabamın kurmaca olarak adlandırdığı “Paris bir Şenliktir” adlı anıları için yazdığı gibi kurmaca bir eser gerçek olaylara ışık tutabilir.
Sizce bu öykünün ne kadarı kurmaca? Hemingway’in başından geçen belli bir olayı – oltaya dev bir kılıçbalığının yakalanmasını ve kurtulmasını – mı temel alıyor?
Öykünün 1933 yazındaki belli bir balık avı gezisinden esinlendiği gayet mümkün, ama benim görüşüme göre daha çok birkaç farklı deneyimden birden esinleniyor gibi ve yazar da öyküyü geliştirmek için buna bazı kurmaca unsurlar eklemiş.
Öykünün arka fonunda Havana’daki siyasi kargaşa var. Mr. Josie Küba polisiyle birkaç tartışma yaşar – ilkinde polislerden biri Hemingway ile onun tuttuğu balığı almaya çalışır ve bir diğerinde de “şu özel Machado polislerinden birisi” bir barda kavga çıkarır. Gerardo Machado’nun rejimi hikâyenin geçtiği günlerden birkaç ay sonra çöktü. Sizce bu siyasi ortam Hemingway için ne kadar önemliydi?
Hemingway 1933 yazının Küba’sında bol miktarda tatsızlığa şahit olmuştu, bunların içinde isyanlar ve Machado rejimini sokaklarda protesto eden genç eylemcilerin üzerine ateş açılması da vardı. Bence siyasi kargaşa öykünün odağı değil ama karadaki yaşamla denizde kılıçbalığı avlamanın keyfi arasındaki tezat tekrar tekrar vurgulanıyor. Yakaladıkları balığı yerel sakinlere bedava dağıtmaları balık avı tutkularına bir amaç katıyor, özellikle de zorluklar yaşanan o yaz boyunca.
Hikâye 1933’te geçiyor, ama bunun yıllar sonra yazıldığını düşünüyorsunuz. Acaba Hemingway’in ellilerin başlarında yazdığı “Yaşlı Adam ve Deniz” öyküsünün öncesine kadar mı gidiyor ya da acaba bir şekilde bu kısa romanın notları olarak kabul edilebilir mi, ne dersiniz?
Hikâyenin içindeki bazı öğeler Hemingway’in bunu yılar sonra yazdığını açıkça gösteriyor. Tam tarihini tespit etmek zor ve bana kalırsa 1936 ile “Yaşlı Adam ve Deniz” filmi üzerine çalıştığı 1956 yılları arasındaki bir yerlerde yazılmış olmalı. Ben kısa romanının notları olarak görmüyorum ama bence oldukça iyi bir eşlik parçası, çünkü yine çok büyük bir kılıçbalığının tutulması ile ilgili ve bu işe kalkışmanın ne kadar zor olduğunu farklı yönlerden gösteriyor, elinizde modern olta takımları, altınızda motorlu bir tekne ve yanınızda birkaç tecrübeli balıkçı olsa bile.
Öykünün başlığını amcanız Patrick Hemingway seçmiş. (Bu başlık) Nereden kaynaklıyor?
Öykünün müsveddesinde herhangi bir başlık yok. Başlığı Ernest Hemingway’in ikinci oğlu olan amcam Patrick seçti; bu büyükbabamın “Afrika’nın Yeşil Tepeleri” kitabının bölümlerinden birinin başlığı. Hemingway, bu hikâyenin geçtiği günlerin üzerinden çok geçmeden, 1933-34 kışında Afrika’da çıktığı safariyi kurmaca-dışı anlattığı bu kitabını dört bölüme ayırmıştı. “Pursuit of Happiness” kitabın son ve en can alıcı bölümü. Hemingway dördüncü bölümün başlığını Amerika’nın Bağımsızlık Bildirgesinde yer alan ünlü “Yaşam, Özgürlük ve Pursuit of Happiness” sözlerinden türetmiş. Bence yayımlanmamış bu öykü için de çok uygun bir başlık, çünkü yalnızca kocaman bir kılıçbalığını tutmak ve kaçırmak hakkında değil – aynı “Yaşlı Adam ve Deniz” öyküsünün de yalnızca kocaman bir kılıçbalığı yakalamak ve onu köpekbalıklarına kaptırmak hakkında olmadığı gibi. Bu balık tutmanın keyfi ve getirdiği mutluluk hakkında.
Not: Röportajı yapan Deborah Treisman New Yorker dergisinin kurmaca edebiyat editörü ve Fiction Podcast’ın sunucusudur.
Çeviri: Çağatay Ünaltay