Çapkın yüzlü her an kur yapmaya başlayacakmış gibi bir ifadeye sahip, kısık gözler, etkileyici gülümseyiş, sevimli bir çizgiyle ikiye ayrılmış bir çene, geniş bir alın… Siyah dalgalı saçlar, geniş omuzlarıyla güçlü görüntüsüne rağmen zarafetinden bir şey kaybetmemiş elleri bir asker olduğunun altını çiziyor gibi…
O, Amerikan edebiyatının son yıllarda gelmiş geçmiş en yetenekli isimlerinden Joseph Heller… Ünlü kitabının adı Madde 22 ( Catch 22 ), ‘’kurtulmanın kolay olmadığı ikilemleri’’ ifade eden bir deyim çünkü.
Madde 22, ‘’Tehlikeli uçuşlarda gönüllü olma isteğinin delilik olarak değerlendirilmesi gerektiğini, ancak havacılar akli dengesizlik gibi nedenlerle terhislerini talep ederlerse bu talebin onların akli dengesinin yerinde olduğuna dair bir kanıt olduğunu iddia eden bir yasa’’ üzerine kurulmuş, herkesin birbirinin deli olduğunu söylediği, herkesin belki de gerçekten deli olduğu muhteşem kitap…
Joseph, 1923’te Newyork- Coney Adası’nda fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası Rusya doğumlu olan Joseph’in dönemin Amerikası’nda pek de hoş karşılanmayan bir özelliği daha vardı: O bir Museviydi…
Yıllar yoksulluklarından hiçbir şey eksiltmeden geçip giderken Joseph de içinde bulunduğu durumdan ancak kafasını kullanarak kurtulabileceğini anlaması uzun sürmedi. Her şeyden önce düzgün bir eğitim almalıydı.
Yalnızca on bir yaşındayken ilk hikayesini tamamlamış ve yaşından beklenmeyecek bir cesaret ile yaşını da bulunduğu konumu da kat kat aşan bir kendini kabul ettirme arzusuyla bu hikayesini The New York Daily News’e gönderdi.
Belli bir süre sonra orduya yazılmaya karar verdi. Ordu onu, 12. Hava Kuvvetleri’ne bağlı bir bombardıman uçağı pilotu olarak yerleştirdi. İki yıl sonra İkinci Dünya Savaşı’nın en alengirli zamanları cereyan ederken İtalya’ya gönderildi; savaş bitmeden hemen önce görev süresi boyunca altmış uçuş gerçekleştirmiş bir pilot olarak eve döndüğünde açık yüreklilikle, bunların çoğunun tehlikesiz uçuşlar olduğunu anlatacaktı etrafındakilere ama onlar yine de Joseph’e bir tür kahraman olarak bakacaklar ve o da her fırsatta bu durumu anlayamadığını söyleyecekti.
Joseph Columbia Üniversitesi ve New York Üniversitesi’nin İngilizce bölümlerini bitirdi. Daha sonrasında Oxford Üniversitesinde eğitim gördü. Oxford’dan mezun olduktan sonra İngilizce öğretmenliği yapmaya başladı.
1961 yılında Madde 22 adlı kitabı yayınlandı. Kitap 300.000 adet baskı kısa sürede tükendi. Heller on üç yıl sonra ikinci romanı Çırpınış’ı tamamladı; iki yılını alan Çırpınış, Madde 22’nin gördüğü ilgiyi görmediyse de edebiyat çevrelerinde hoş cümlelerle karşılandığı için mutlu etti yazarını.
Bundan sonra beşer yıl arayla yazdığı iki kitap, edebiyat dünyasındaki yerini iyice sağlamlaştırdı. İlk kitap olarak No Laughing Matter, Heller’in yakalandığı Guillain Barre sendromu sırasında yaşadıklarını anlatıyor ve onun alışılmış hiciv yeteneğini gözler önüne seriyordu.
Madde 22’nin devamı niteliğindeki Closing Time’ı 1994 yılında tamamladı. İkinci Dünya Savaşı sonrasının en mükemmel hiciv yazarlarından biriydi Joseph Heller; hepimizin telaffuz ettiği o kısıtlı kelimeye sahip ortak lügate, tıpkı Gonçarov’un Oblomov’u gibi yepyeni bir madddeyi, Madde 22’yi ekledi.
Hazırlayan: Ömer YÜCEDAL